Τα κιβώτια ταχυτήτων (σασμάν) ονομάζονται έτσι γιατί ουσιαστικά μοιάζουν με "κουτιά που περιέχουν γρανάζια" (εξού και ο αγγλικός ορισμός "gearbox"). Σκοπός τους είναι να μεταφέρουν την ισχύ από τον συμπλέκτη στο διαφορικό και από εκεί στους τροχούς και να δημιουργούν μεταβλητή σχέση μετάδοσης με εμπλοκή γραναζιών διαφορετικής διαμέτρου ή με διαφορετικό αριθμό οδοντώσεων ώστε οι στροφές του κινητήρα να διατηρούνται κοντά στην ωφέλιμη περιοχή.
Μεγαλύτερη διάμετρος σημαίνει μικρότερη ταχύτητα αλλά μεγαλύτερη στρεπτική ροπή, δηλαδή "…ότι χάνουμε σε ταχύτητα το κερδίζουμε σε δύναμη". Με λίγα λόγια τα κιβώτια μεταβάλουν την ροπή στρέψης και την ελκτική δύναμη του αυτοκινήτου (του κινητήρα), απομονώνουν την κίνηση (νεκρά) και φυσικά προσφέρουν δυνατότητα οπισθοπορείας (όπισθεν). Χωρίζονται σε πέντε μεγάλες κατηγορίες: στα μηχανικά κιβώτια (τα γνωστά χειροκίνητα), στα κλασικά αυτόματα, στα "ρομποτικά", στα "διπλοσύμπλεκτα" και στα τύπου CVT.
Ένα απλό κιβώτιο αποτελείται από το περίβλημα (κέλυφος ή case), τους άξονες και τους οδοντωτούς τροχούς (άξονες). Προσπερνώντας την παρωχημένη διάταξη με τα ολισθαίνοντα πάνω στους άξονες γρανάζια να πούμε πως στα κιβώτια σταθερής σύμπλεξης υπάρχουν δύο μεγάλοι άξονες, ο πρωτεύων που μεταφέρει τη ροπή από το συμπλέκτη και έχει σταθερό γρανάζι (εισόδου) με ίδιες στροφές με τον στροφαλοφόρο. Ο δευτερεύων βρίσκεται παράλληλα και βρίσκεται σε μόνιμη εμπλοκή με τον πρωτεύων όταν ο οδηγός δεν πατά συμπλέκτη.
Αναλυτικότερα τα γρανάζια βρίσκονται σε μόνιμη εμπλοκή μεταξύ τους ανά ζεύγη και γυρίζουν ελεύθερα στον άξονα τους ("τρελά") μέχρι να κλειδώσει την κίνηση το ενδιάμεσο γρανάζι εμπλοκής (κόμπλερ, συνδετικός δακτύλιος) που γλιστρούν πάνω στον δευτερεύοντα άξονα. Κάθε φορά που ο οδηγός μετακινεί τον μοχλό μετακινείται και το αντίστοιχο κόμπλερ και με αυτό τον τρόπο η εμπλοκή των γραναζιών δεν γίνεται απευθείας αλλά μέσω των κόμπλερ για ομαλότερη και αθόρυβη λειτουργία. Τα παραπάνω είναι τα κιβώτια σταθερής σύμπλεξης.
Εδώ υπάρχει ένας αυτοματοποιημένος συμπλέκτης όπου οι αλλαγές των σχέσεων γίνονται με την βοήθεια ηλεκτροκινητήρα που ενεργοποιεί τον συμπλέκτη. Εκτός από τον ενεργοποιητή για τον συμπλέκτη το ηλεκτροϋδραυλικό σύστημα περιλαμβάνει ακόμη έναν για τη αλλαγή των γραναζιών/σχέσεων. Με απλά λόγια, το πάτημα του πεντάλ του συμπλέκτη (που δεν υπάρχει) το αναλαμβάνει ένας ηλεκτροκινητήρας όπως και την αλλαγή των σχέσεων που αντί να γίνεται χειροκίνητα εκτελείται και πάλι ηλεκτροϋδραυλικά.
Έτσι, κάθε φορά που ο οδηγός επιλέγει το σειριακό πρόγραμμα (αντί της αυτόματης επιλογής D) ένας αισθητήρας αντιλαμβάνεται την μετακίνηση του επιλογέα {συνήθως πάνω-κάτω με υποδείξεις (+) για ανεβάσματα και (-) για κατεβάσματα} π.χ. από την 2α. Τότε η ηλεκτρονική μονάδα δίνει εντολή για μείωση των στροφών του κινητήρα, ο συμπλέκτης ανοίγει, ο ενεργοποιητής αλλάζει π.χ. στην 3η σχέση και ο συμπλέκτης ξανακλείνει ώστε να μεταφερθεί η ροπή. Φυσικά, όταν το αυτοκίνητο τείνει να ακινητοποιηθεί ή όταν επεμβαίνει το ABS "μπαίνει" αυτόματα νεκρά.
Tη μεταφορά της κίνησης αναλαμβάνει ο υδραυλικός μετατροπέας ροπής που λειτουργεί σαν συμπλέκτης μεταφέροντας την ισχύ από τον κινητήρα στο κιβώτιο. Βασικό μέρος αποτελεί η αντλία παροχής υδραυλικού υγρού ATF (Automatic Transmission Fluid), το πλανητικό σύστημα μετάδοσης, οι μηχανισμοί σύμπλεξης και η μονάδα ηλεκτρονικής διαχείρισης.
Σε αντίθεση με το μηχανικό κιβώτιο στα αυτόματα δεν χρησιμοποιούνται ζεύγη γραναζιών ανάμεσα σε δύο άξονες αλλά πλανητικές διατάξεις (συνήθως 2-3) που συνδυάζονται μεταξύ τους και έτσι προκύπτει η σχέση μετάδοσης ανάμεσα στον στροφαλοφόρο και την έξοδο προς το διαφορικό. Η διαμόρφωση του συνδυασμού πραγματοποιείται με την ταινιοπέδη, κάτι σαν "φρένο" που ενεργοποιείται υδραυλικά και ρυθμίζει την θέση των διατάξεων. Σχεδόν κάθε σύγχρονο κιβώτιο διαθέτει και "σειριακή" λειτουργία (επιτρέπει χειροκίνητη μόνο διαδοχική αλλαγή σχέσεων) ενώ υπάρχουν διάφορα προγράμματα ανάλογα με τις συνθήκες κίνησης (comfort, sport, economy κ.ά.).
Πρόκειται για κιβώτια τα οποία δεν απαρτίζονται από γρανάζια αλλά από ένα σύστημα ιμάντα με δύο τροχαλίες. Στα υβριδικά είθισται να χρησιμοποιείται CVT με πλανητική συναρμογή ώστε να συνδυάζεται η κίνηση της ΜΕΚ με τον ηλεκτροκινητήρα.
Η συντήρηση του κιβωτίου ταχυτήτων σας γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κατασκευαστή όπως ακριβώς συμβαίνει και στο κινητήρα του οχήματός σας!
Μια πλήρης συντήρηση του κιβωτίου ταχυτήτων σας περιλαμβάνει:
Το νέο λάδι αποκαθιστά τη δύναμη συγκράτησης μεταξύ των συμπλεγμάτων, μειώνοντας την ολίσθηση και την παραγωγή θερμότητας.
Ταυτόχρονα, η απόσπαση του παλιού υγρού αφαιρεί τα μικροσκοπικά σωματίδια υλικού συμπλέκτη και μεταλλικά στοιχεία. Αυτά τα σωματίδια φράζουν τις δίοδοι και κολλάνε μεταξύ των κινούμενων μερών, προκαλώντας φθορά σε όλη τη μετάδοση. Η αλλαγή του υγρού εξαλείφει τα σωματίδια και την φθορά που προκαλούν.
Το αποτέλεσμα της αλλαγής του λαδιού είναι η καλύτερη λίπανση, η βελτίωση της ικανότητας συγκράτησης των εξαρτημάτων απόρριψης και η μειωμένη θερμότητα. Έτσι, η μετάδοση σας λειτουργεί καλύτερα για πολλά χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι είναι λιγότερο πιθανό να αντιμετωπίσετε προβλήματα με το κιβώτιο ταχυτήτων σας στο μέλλον.
Όπου είναι δυνατόν, προσθέτοντας ένα εξωτερικό φίλτρο στη γραμμή ψυγείου για να αποτρέπεται η εισροή σωματιδίων βρωμιάς στο εσωτερικό φίλτρο.
Το υγρό χειροκίνητου κιβωτίου ταχυτήτων είναι ένα από τα πιο παραμελημένα στοιχεία συντήρησης και είναι συνήθως μία από τις απλούστερες, οικονομικότερες υπηρεσίες. Συνήθως συνιστάται η αποστράγγιση του υγρού, η έκπλυση και η επαναπλήρωση. Η επιθεώρηση για ανώμαλα συντρίμμια από εσωτερική βλάβη και υγρασία λόγω συμπύκνωσης είναι ένα σημαντικό βήμα. Το κόστος της υπηρεσίας θα κυμαίνεται αναλόγως του συνιστώμενου τύπου υγρού, ωστόσο τα περισσότερα χειροκίνητα κιβώτια συνήθως δεν κατέχουν περισσότερα από 4 λίτρα.
Γρηγορίου Λαμπράκη 8
ΤΚ 14123
Λυκόβρυση,Αθήνα, Ελλάδα